บพท.ปั้นกลุ่มเปราะบางเชียงใหม่เพาะเห็ดโคนน้อยเป็นธุรกิจ

 ทีมวิจัยแม่โจ้ ทุน บพท.สร้างงาน ชวนกลุ่มเปราะบาง สูงอายุ พิการ ขาดโอกาส ชาวเชียงใหม่ 4 อำเภอ 1,000 คน เพาะเห็ดโคนน้อยในรูปแบบธุรกิจ สร้างรายได้หลักล้าน

‘เห็ดโคนน้อย’ หนึ่งในพืชเศรษฐกิจพื้นบ้านที่สำคัญของภาคเหนือ เป็นทรัพยากรดั้งเดิม แต่บริโภคได้ไม่ตลอดทั้งปี ต้องรอคอยฤดูฝนเท่านั้น 
ดร.วุฒิพงษ์ ฉั่วตระกูล มหาวิทยาลัยแม่โจ้ ทำโครงการสร้างศูนย์สร้างงานและกระจายรายได้ สร้างเศรษฐกิจฐานรากด้วยธุรกิจการเพาะเห็ดโคนน้อย โดยการสนับสนุนของหน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) เพื่อเพิ่มผู้ประกอบการเพาะเห็ดโคนน้อย ให้ผลิตเห็ดสดมีคุณภาพเพียงพอต่อผู้บริโภค โดยดำเนินงาน 4 อำเภอในจังหวัดเชียงใหม่ คือ อำเภอสันทราย อำเภอดอยสะเก็ด อำเภอแม่แตง และอำเภอสารภี มีกลุ่มเป้าหมายในพื้นที่ คือ กลุ่มเกษตรกรและกลุ่มเปราะบาง ได้แก่ ผู้สูงอายุ คนพิการ และผู้ขาดโอกาสทางการศึกษา 1,000 คน

ดร.วุฒิพงษ์ กล่าวถึงจุดเริ่มต้นการทำงาน โดยค้นหา Key Person ในพื้นที่ คือ ผู้ประกอบการกลุ่มวิสาหกิจชุมชน เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับคนในชุมชนที่เป็นกลุ่มผู้ผลิต เมื่อได้พูดคุยปรับเปลี่ยนมุมมองกับผู้ประกอบการกลุ่มวิสาหกิจชุมชน หรือ Key Personเกี่ยวกับการสร้างงาน สร้างรายได้ ในการทำธุรกิจเพาะเห็ดโคนน้อย ร่วมกับนักวิจัยของโครงการ จากนั้นก็เริ่มพัฒนาทักษะการผลิต การเตรียมความพร้อมอุปกรณ์ เครื่องมือ เครื่องใช้ สถานที่ เพื่อยกระดับการผลิตเห็ดโคนน้อยให้มีคุณภาพ แบ่งเป็น 2 ระยะ ระยะแรกสร้างผู้ประกอบการครบวงจร ครอบคลุมการผลิตและการตลาด ระยะที่ 2 พัฒนาผู้ผลิต กลุ่มเกษตรกรและกลุ่มเปราะบาง ผู้สูงอายุ คนพิการ ผู้ขาดโอกาสทางการศึกษา เรียนรู้การทำก้อนเห็ดเพื่อให้ได้ผลผลิตมากขึ้น และรับก้อนเห็ดไปผลิตเห็ดโคนน้อยสด เรียนรู้วิธีเลี้ยงให้ได้ผลผลิตมากขึ้น รู้เรื่องการตลาดเพื่อขายเห็ดโคนน้อยสดสู่ผู้ประกอบการในศูนย์หรือจำหน่ายเองในชุมชน  

ส่วนการพัฒนาเพื่อยกระดับมูลค่าเห็ดโคนน้อย ครอบคลุมผลผลิตสำคัญ 4 ชนิด ได้แก่ หัวเชื้อ แม่เชื้อ ก้อนเชื้อ และเห็ดโคนน้อยสด เป็นห่วงโซ่คุณค่าธุรกิจ การผลิตก้อนเชื้อเป็นกลุ่มแรงงานผู้สูงอายุ รับจ้างทุบและปั้นก้อนเชื้อให้กับผู้ประกอบการทั้ง 4 ศูนย์ 
โครงการได้ตั้งเป้าให้ผู้ประกอบการเป็น ผู้รวบรวมผลผลิตเห็ดโคนน้อยสด เพื่อกระจายสู่ตลาดทั้งภายในและภายนอกพื้นที่ที่เป็นทั้งตลาดค้าส่ง คือ กาดเมืองใหม่ ตั้งเป้ารวบรวมผลผลิตจาก 2 พื้นที่ที่อยู่ใกล้ชุมชนเมืองและเอื้อต่อการขนส่ง คือ ศูนย์สารภี และศูนย์ดอยสะเก็ด 
ข้อต่อการตลาดที่สำคัญ คือผู้กระจายสินค้า ทั้งภายในและภายนอกชุมชน เรียก แก๊งปั่นจักรยาน เกิดขึ้นในศูนย์กระจายรายได้ในชุมชนอำเภอสันทราย เป็นผู้สูงอายุที่ร่างกายแข็งแรง อยากมีรายได้ โดยปั่นจักรยานไปรับเห็ดโคนน้อยสดในแต่ละพื้นที่ แบ่งขายเป็นถุงพ่วงกับจักรยาน ถ้ารับซื้อจากศูนย์จะได้ราคาส่ง เมื่อขายต่อจะได้กำไรส่วนต่างประมาณ 20-30 บาทต่อกิโลกรัม ทั้งนี้ ราคาซื้อขายเป็นราคาตลาด ไม่มีการตัดราคากันเองระหว่าง 4 ศูนย์ ราคาขายส่งเริ่มต้นที่กิโลกรัมละ 100 บาท ขายปลีกราคากิโลกรัมละ 120 บาท ส่งผลให้ผู้ประกอบการในพื้นที่มีรายได้เพิ่มขึ้นจาก 40,000 บาทเป็น 100,000 บาท มูลค่าของวัตถุดิบทั้ง 4 พื้นที่เพิ่มขึ้นประมาณ 2 ล้านบาท

ตลอดเส้นทางธุรกิจเห็ดโคนน้อยเกิดการสร้างงาน สร้างอาชีพ ได้ปริมาณผลผลิตเพิ่ม แต่เห็ดโคนน้อยก็ยังคงขาดตลาด แม้จะเพิ่มกำลังผลิตอย่างเต็มที่ จากผู้ประกอบการทั้ง 4 ศูนย์ถึง 600 กิโลกรัมต่อเดือน ก็ยังไม่เพียงพอ จึงเป็นเหตุผลที่โครงการพัฒนาผู้ประกอบการอย่างต่อเนื่องและขยายผลเพื่อให้มีปริมาณผลผลิตเพิ่มขึ้น ประกอบกับการนำเทคโนโลยีที่เหมาะสมเพื่อพัฒนาพื้นที่ หรือเรียกว่า Appropriate Technology ของหน่วย บพท. เข้ามาปรับใช้กับกระบวนการรดน้ำเพื่อเพิ่มปริมาณผลผลิต ให้เพียงพอกับความต้องการของท้องตลาดต่อไป

ผศ.เพ็ญวรัตน์ พันธ์ภัทรชัย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา หนึ่งในผู้ร่วมวิจัย กล่าวว่า เมื่อคนในชุมชนมีการเปลี่ยน Mindset ในการทำธุรกิจชุมชน พร้อมที่จะเรียนรู้ไปพร้อมกับทีมวิจัย ทำให้ทีมวิจัยทำงานกับชุมชนง่ายขึ้น ผลที่เกิดขึ้นคือ ผู้ประกอบการสามารถวิเคราะห์ราคาวัตถุดิบได้ว่า ชนิดไหนควรแยกซื้อ ควรซื้อรวมกัน หรือฝากกันซื้อจากนอกพื้นที่ เห็นได้ชัดเจนว่า เขามีระบบการจัดการการผลิตที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น

////////////////////////////////////////

#เห็ดโคนน้อย