24 มิ.ย. 2475 อภิวัตน์การปกครอง :ประวัติศาสตร์ที่บันทึกโดยหนังสือพิมพ์ไทย

ศุกร์24 มิถุนายน 2475 แรม 6 ค่ำ เดือนเจ็ด  ปีวอก วันเปลี่ยนแปลงการปกครองสู่ระบอบประชาธิปไตย ซึ่งต่อมาเรียกการอภิวัฒน์สยาม ผ่านมาจนบัดนี้ 93 ปีแล้ว ตลอดเวลา มีการนำเสนอข้อมูลเชิงประวัติศาสตร์หลายแง่มุม หลากคำวิจารณ์จากหลักฐานต่างๆที่สืบค้นได้

หนังสือพิมพ์ เป็นสื่อที่บันทึกเรื่องราวได้ตรงไปตรงมา น่าเชื่อถือ เพียงแต่กาลเวลาได้ลดทอนคุณภาพวัสดุ โดยเทคนิควิธีการจัดเก็บ รักษา ถนอมไว้ได้ยาก การสัมผัสเบาๆ อาจทำให้เนื้อกระดาษที่กรอบเต็มที่แทบจะป่นคามือ แม้หอสมุดแห่งชาติ จะใส่ใจดูแลเต็มที่เพียงใดก็ตาม

 จะหยิบมาเปิดอ่านก็ต้องระวังชนิดแทบกลั้นหายใจ เพราะเผลอแรงไปจะเป็นการทำลายเอกสารสำคัญของชาติเอาได้

เนื้อหาจากหนังสือพิมพ์ “ไทยใหม่” และ “ศรีกรุง” ฉบับวันที่ 26–27 มิถุนายน 2475 ถ่ายทอดภาพบรรยากาศ เหตุการณ์ ท่าทีของทั้งประชาชน รัฐบาล และพระมหากษัตริย์ในช่วงเปลี่ยนผ่านสำคัญ

หน้า ๑ ของนสพ.ไทยใหม่ ฉบับที่ ๑๗๓ ปีที่ ๒ วัน จันทร์ ที่ ๒๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕  ฉะบับละ ๕ สตางค์  พาดหัวว่า “ในหลวงออกพระราชกำหนดนิรโทษ  //  กรรมใน คราว เปลี่ยน การปกครอง   ส่วนหัวข่าวรอง ความว่า “คณะราษฎรใช้พระราชกำหนดนิรโทษกรรม //  เป็นพระราชกำหนดแรกซึ่งได้ประกาศใช้  

ข้อความมีว่า เมื่อบ่ายวานนี้ (ที่ ๒๖) ขณะที่เราอยู่ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม ได้ยินเสียงโห่ร้อง ไชโยๆ มา แต่ภาย นอก บริเวณ พระที่นั่ง และแลเห็น รถรบ คันหนึ่ง นำ รถยนตร์ หลวง สองคันเข้ามาในถนนโรยกรวดหน้า พระที่นั่งและมีรถยนตร์บรรทุกทหาร สวม ดาพ ปลายปืน พร้อม สรรพ ติดตามมาด้วย ๒-๓ คัน ทหารทุกหมวด ทุกเหล่าที่ประจำการอยู่ใน บริเวณนั้นต่างเข้าประจำหน้าที่พร้อม สรรพ พอ รถยนตร์ หลวง คันแรก หยุดกึกลง หลวงประดิษฐมนูธรรม ก็ลง จากรถคัน นั้นเข้าสู่ที่ประชุม คณะราษฎร และอ่านประกาศ พระ ราชกำหนดนิรโทษกรรม ซึ่งได้ประ กาศใช้ ความว่าอันใดที่ทำไปแล้ว เปนอันแล้วไปไม่เปนการล่วงละเมิดกฎหมาย เราได้นำ สำเนา พระ ราชกำหนดนั้นมาลงไว้ดังต่อไปนี้

พระราชกำหนดนิรโทษกรรมในคราวเปลี่ยนแปลงการปกครอง แผ่นดิน พุทธศักราช ๒๔๗๕ พระบาท สมเด็จ พระปรมินทร มหาประชาธิปก พระปกเกล้าฯเจ้า อยู่หัว มีพระบรมราชโองการ โปรดเกล้าฯ ให้ประกาศ จงทราบทั่วกันว่า การที่ คณะราษฎรคณะหนึ่งซึ่ง มี ความปรารถนาอันแรงกล้าในอัน ที่ จะแก้ไข จัดความเสื่อมโทรมบาง ประการ ของรัฐบาล สยาม และชาติไทย ให้หายไป แล้วจะพากัน จรร โลงสยามรัฐ และชาติไทยให้เจริญ รุ่งเรือง วัฒนาถาวร มั่นคงเท่าเทียม กับชาติ และประเทศ อื่นต่อไป จึง พากันยึดอำนาจการปกครองแผ่น ดินไว้ ด้วยความมุ่งหมายจะ มี ธรรมนูญการปกครองแผ่นดินขึ้น 

(ต่อไปหน้า ๑๕)

การพลิกอ่านต่อข่าวหน้า 15 เป็นเรื่องยาก อาจเกิดความเสียหายโดยไม่จำเป็น  แต่ก็ได้หนังสือพิมพ์ ศรีกรุง ฉบับวันอังคารที่ ๒๘ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๗๕ เสนอข่าวหัวเรื่อง “สัมภาสนะผู้แทน คณราษฎร (สะกดตามต้นฉบับ)  (ต่อจากหน้า ๑) ความว่า ...

อภัยโทษในการกระทำของคณราษฎร ด้วยเปนการกระทำเพื่อชาติโดยแท้ แล้วหลวงประดิษฐได้ อ่าน พระราชกำหนดนิรโทษกรรมทูลเกล้าฯถวาย  ในขณะที่หลวงประดิษฐอ่านอยู่นี้ พระองค์ พยัก พระพักตร์เป็นคราวๆ หลวงประดิษฐมนูธรรม อ่านจบแล้ว ได้ถวายพระราชกำหนดนิรโทษกรรม ได้รับไปทอดพระเนตรจบแล้ว ก็ ทรง พระบรมนามาภิธัยอย่างเต็มพระ ราชหฤทัย แล้วพระราชทานคืนให้ หลวงประดิษฐฯลฯ ต่อไปนี้หลวง ประดิษฐ์ จึงอ่านพระราชบัญญัติ พระธรรมนูญการปกครองพระพุทธศักราช ๒๔๗๕ เมื่อ อ่านจบแล้ว มี พระราชดำรัสว่า มันมากฉัน ยังไม่ ค่อยเข้าใจ อยากจะขอตรวจดูก่อน หลวง ประดิษฐ์จึงถวาย ร่างธรรมนูญ การปกครอง แล้วก็เสด็จขึ้นข้างบน

ขณะนี้ สมุหราชองครักษ์ และสมุหราชมณเฑียร จึงเชิญผู้แทนคณราษฎรออกมานั่งริมระเบียงมีเจ้าหน้าที่รับรองผู้แทนเป็นอย่างดี แล้วเจ้า หน้าที่ได้นำ สมุดลงนามเฝ้า มา ให้ ผู้แทนคณราษฎรเซ็นทุกคน นาย พลโท พระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกรกับสมุห พระราชมณเฑียร ได้ปรารภสนทนา ถึงกิจการที่มีแทนทำ มาแล้ว ชมเชย ว่าคณราษฎรทำกิจการไปแล้วนี้ เรียบร้อยดีมาก หลวงประดิษฐเรียน ว่า คณราษฎรไม่มีประสงค์ที่จะทำร้ายพระราชวงศ์อย่างใดเลย เคย รักใคร่นับถืออย่างใด ก็เป็นไปอย่าง นั้น  หลักการอันสำคัญของคณราษฎร คือธรรม กิจการจึงเรียบร้อยดีดังนี้

เวลา ล่วง ไป แล้ว ราย ๓๐ นาที พระยาอิศราเดิรลงมาจากบนตำหนัก เชิญผู้ แทนไปในท้องพระโรง มือถือพระธรรมนูญที่เราถวาย ไปนั้นกลับลง มาด้วย พระยาอิศราแจ้งแก่เราว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีรับสั่งมาว่า เรื่องนี้เป็นเรื่องที่ยืดยาวมาก มีข้อความบางตอนยังไม่เข้าใจดี ครั้นจะเซ็นลงไปทันที่ก็ดูจะไม่งาม ขอผัดว่าต่อพรุ่งนี้ (วันที่ ๒๗) เวลา ๑๗ น. จะทรงตอบเปนทางการ พระยาอิศรา ถามเราว่าจะยอมตามที่ได้ ทรงขอมาได้หรือไม่ คณเห็นพระราชหฤทัยว่าเอกสารนี้ยืดยาว ทั้งพระเจ้าอยู่หัวก็ทรงอิดโรยมาก จึงเปนการสมควรที่จะผ่อนตามพระราชประสงค์ เราจึงขอให้พระยาอิศราทำบันทึกกระแสพระบรมราชโองการเปนลายลักษณอักษรว่าเชิญพระกระแสขอผัดเวลาดังกล่าวแล้ว พระยาอิศราก็ทำตาม และลงนามให้เรา ครั้นแล้ว เราก็ลากลับ

“ไทยใหม่” ฉบับที่ ๑๗๓ ปีที่ ๒ วัน จันทร์ ที่ ๒๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕  ฉะบับละ ๕ สตางค์ รายงานว่า พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมราชินีทรงประทับอยู่ที่หัวหินในขณะเกิดเหตุการณ์ ทันทีที่ทราบจากรายงาน สมเด็จฯ กรมพระสวัสดิ์วัตนวิศิษฐ์กราบทูลแนะนำให้เสด็จกลับพระนครทันที

 “ไทยใหม่” ฉบับเดียวกัน รายงานบรรยากาศที่กรุงเทพฯ ผ่านคอลัมน์รายวันบันทึกโดย’โมเย’ว่า ประชาชนในเมืองหลวงที่ทราบข่าว แห่กันไปยังลานสวนดุสิต ส่งเสียง “ไชโย ชาติไทย ไชโย” ดังสนั่นหวั่นไหว ตั้งแต่เช้าจนเย็น พร้อมบรรยายภาพกองทหารถืออาวุธดูแลความสงบเรียบร้อย รถยนต์ของคณะราษฎรแล่นไปมาตามท้องถนน ถนนราชดำเนิร (สะกดตามต้นฉบับ) คับคั่งไปด้วยอานาประชาราษฎร ตั้งแต่สะพานผ่านฟ้า จนถึงหน้าวังปารุสกวันไม่ขาดสายจนกระทั่งกลางคืนแลวันรุ่งขึ้นแลวันนี้ (สะกดตามต้นฉบับ) …โรงมหรสพต่างๆ เจ้าหน้าที่สั่งให้เลิกการแสดงแต่เวลา ๒๒น.

… คอลัมน์เดียวกัน รายงานว่าเหตุการณ์ต่างๆ เช่นฉกชิงวิ่งราว ไม่ปรากฏว่าได้เกิดมีขึ้น ในวันที่มีผู้คนคับคั่งเช่นนี้ ซึ่งเปนเครื่องส่อให้เห็นว่าราษฎรพึงใจ ที่จะช่วยกันรักษาความสงบสุข…รถแท้กซี่ถึงคนโดยสารจะเกินกำหนด เจ้าหน้าที่ก็คงไม่ว่า ซ้ำบางคันยอมให้โดยสารเปล่าก็มี  ….  มีคหบดีหลายท่านได้ส่งสิ่งของไปช่วยทหาร ผู้ทำการคราวนี้ เช่นมะพร้าวอ่อน,ขนมปัง,หมาก,พลู,บุหรี่,แต่ยังไม่ทราบนามเจ้าของ..กิจการทุกอย่างทั้งของรัฐบาล แลบริษัทตลอดจนของเอกชนคงได้ดำเนิรการต่อไปโดยราบรื่นไม่กะโตกกะตาก

พระภิกษุสามเณรก็พากันไปร่วมความครึกครื้นกับฆราวาสด้วย แต่ไม่ได้กะโดดโลดเต้นร้องไชโยอย่างฆราวาสด้วยเท่านั้น

รายงานดังกล่าวสะท้อนว่าการเปลี่ยนแปลงดำเนินไปในลักษณะที่ “สงบและเป็นระบบ”

หนังสือพิมพ์ฉบับวันที่ 25 มิถุนายน 2475 เป็นของหายาก แต่วันใกล้เคียงกัน ทำให้เห็นบรรยากาศบ้านเมืองผ่านข่าวบางเรื่อง เช่น หนังสือพิมพ์ ศรีกรุง ฉบับวันที่ ๒๓ มิถุนายน พ.ศ ๒๔๗๕ หน้า ๙ เสนอข่าว “ทุเรียนมีผลแม้ไม่ได้ขนาดก็เก็บภาษี” เนื้อข่าวใจความการเก็บอากรต่างๆ ประชาชนร้องเรียนไม่ได้ความเป็นธรรมผ่านทนายความ เพื่อแจ้งต่อพระยาจ่าแสนบดี สมุหนครบาล เพื่อแจ้งไปยังกระทรวงการคลัง แต่ได้รับคำตอบว่า  “ต้นทุเรียน ที่ยังโตไม่ได้ขนาด แต่มีผล ต้องเก็บภาษี เพราะในกรุงเทพได้เคยจัดเก็บกันมาช้านานแล้ว ในจังหวัดต่างๆ มณฑลอื่นๆก็เคยจัดเก็บมาแล้วเหมือนกัน “

 จึงคิดกันเรืองจะถวายฎีกา โดยตามข่าวอ้างถึง”ตัวอย่างอันดีงาม ซึ่งมีอยู่แล้ว ก็คือชาวนาได้รับความเดือดร้อน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ยังทรงพระมหากรุณาโปรดเกล้าฯให้ลดค่าเสนาลงถึง ๒๐เปอร์เซ็น ก็นี่ชาวสวนเดือดร้อน จะทูลเกล้าฯถวายฎีกาขอพระราชทานลดหย่อนเงินค่าอากรส่วนใหญ่ดูบ้างจะเปนไรไป แต่ที่จะคัดค้านว่าไม่ควรเสียๆเลยนั้นจะกระไรอยู่”

รูปแบบการจัดเรียงย่อหน้า วรรค ตอน ดูแตกต่างจากปัจจุบัน เนื่องจากพยายามรักษารูปแบบให้ใกล้เคียงมากที่สุด

จากการพิจารณาข่าว บทความ และรายงานจากหนังสือพิมพ์ดังกล่าว สะท้อนให้เห็นว่า แม้เหตุการณ์เปลี่ยนแปลงการปกครองจะใช้เวลาเพียงไม่กี่ชั่วโมง ขณะที่การรับรู้และการสื่อสารต่อสาธารณะผ่านหน้ากระดาษ มีความระมัดระวัง สุภาพ และสอดรับกับบรรยากาศแห่งความเปลี่ยนแปลง

หนังสือพิมพ์ในห้วงเวลานั้น ก็ไม่ต่างจากทุกวันนี้ ในการทำหน้าที่รายงานข่าว แต่เมื่อเวลาผ่านไป ข้อความทั้งปวงที่บันทึกไว้ กลายเป็นพยานที่จับอารมณ์ของสังคมในช่วงเปลี่ยนเข้าสู่ยุคประชาธิปไตย  ทั้งความตื่นเต้น ความหวัง และการเริ่มต้นของความเข้าใจในระบอบใหม่

การเปลี่ยนแปลงเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2475 อาจเป็นเหตุการณ์ทางการเมืองที่บันทึกไว้ในหนังสือเรียนประวัติศาสตร์  แต่สิ่งที่อยู่ในหนังสือพิมพ์วันต่อวันนั้นคือ “ชีวิตจริง” ของบ้านเมืองที่กำลังเคลื่อนไปในทิศทางใหม่ บทบาทของสื่อในห้วงเวลานั้นเป็นเครื่องยืนยันว่า "สื่อคือพยานของยุคสมัย"

เนื้อหาบนหน้าหนังสือพิมพ์ที่บันทึกไว้ ไม่ได้ประโยชน์เพียงเพื่อย้อนมองอดีต แต่เป็นบทเรียนของสื่อทั้งหลายในวันนี้ ให้ตระหนักถึงความเคร่งครัดต่อหน้าที่รับใช้ประชาชนอย่างซื่อสัตย์ รอบคอบ เพื่อเป็นคำตอบสำหรับคนรุ่นต่อไปในอนาคตจะได้มองอดีตอย่างชัดเจน ไม่ผิดเพี้ยน

…